“Nữ hoàng trà” dưới chân núi Tam Đảo

Nguyễn Tùng Dương sinh ra ở làng Chánh, xã Tam Quan, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc cũ – nay là xã Tam Dương Bắc, tỉnh Phú Thọ. Khu đất nơi chàng trai này sinh sống được “trời ban” cho khí hậu mát mẻ, thổ nhưỡng thuận lợi để phát triển các loài cây dược liệu như ánh lăng, cà gai leo, ba kích, hoàng đằng, bổ sung cốt toái… đặc biệt là trà hoa vàng – thảo dược quý được mệnh danh là “nữ hoàng trà”, có công dụng tuyệt vời đối với sức khỏe.

Tận dụng lợi thế này, nhiều năm qua hàng trăm hộ dân ở huyện Tam Đảo cũ đã vươn lên thoát nghèo và làm giàu từ cây trà hoa vàng. Trong số đó, gia đình Dương không phải là ngoại lệ.

Ông Nguyễn Văn Đại (bố của Dương) cho biết, cây trà hoa vàng ở Tam Đảo được PGS.TS Trần Ninh, Nguyên Phó Chủ nhiệm bộ môn Thực vật khoa Sinh học (Trường đại học Khoa học Tự nhiên Hà Nội) tìm thấy ở sườn Đông Bắc vùng núi Tam Đảo vào năm 1999.

Một người bạn thiết kế của PGS.TS Trần Ninh là Giáo sư Nhật Bản Naotoshi Hakoda, Nguyên Chủ tịch Hiệp hội Trà của Nhật Bản đã cùng tiến hành nghiên cứu các loại trà hoa vàng Việt Nam. Để ghi công ơn của Giáo sư N.Hakoda, ông đã đặt tên cho loài này là trà hoa vàng Hakoda Ninh.

Ngoài ra PGS.TS Trần Ninh còn phát hiện trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên có các loại trà hoa vàng khác gồm: Camellia thanxaensa Hakoda & Kirino (còn gọi là trà hoa vàng Thần Sa, tìm thấy lần đầu tại Thần xã Sa, huyện Võ Nhai cũ); Camellia Peteloii (được tìm thấy tại xã Cát Nê, huyện Đại Từ cũ); Camellia Hirsuta Hakoda et Ninh (còn gọi là trà lông, tìm thấy tại xã Cát Nê, huyện Đại Từ cũ, hiện tại vẫn tìm thấy ở rừng Võ Nhai tại khu vực Tràng Xá, Phương Giao, Thần Sa…); Camellia Gilberti được tìm thấy tại khu Nước Hải xã Phúc Thuận, Phổ Yên Thái Nguyên).

Đã nhận được giá trị rất lớn cây trà hoa vàng sẽ mang lại, hơn 10 năm trước, ông Đại đã mua những cây trà đầu tiên về trồng trong diện tích hơn 1ha của gia đình. Để cây trà hoa vàng phát triển sức khỏe, ổn định, gia đình ông đã đầu tư đặt hệ thống trợ giúp nhỏ trong vườn và lưới để kiểm tra sức mạnh nắng trực tiếp cho cây, tránh nhiệt độ cao…

Do được chăm sóc tốt và phù hợp với điều kiện đất đai, khí hậu của địa phương nên số lượng trà hoa vàng trồng thử nghiệm tại vườn của gia đình ông sinh trưởng và phát triển tốt.

Sau hơn 3 năm, gia đình ông Đại đã thu được những nụ hoa vàng đầu tiên và thu được hơn 50kg hoa tươi, với giá trà hoa vàng bán khoảng trên 700.000 đồng/kg, tổng thu về khoảng năm triệu đồng.

Dù kết quả ban đầu thu được khả quan nhưng ông Đại nhận định rằng, trồng cây trà hoa vàng “không phải dễ”. Trà hoa vàng là loài cây khá “khó tính”, khó chăm sóc và sinh trưởng chậm. Nhưng với những giá trị về sức khỏe cũng như giá trị kinh tế mà trà hoa vàng đem lại, ông vẫn quyết tâm chinh phục và nhân giống thứ cây được ví như “vàng xanh” này.

Cây trà hoa vàng được ví như “vàng xanh” dưới chân núi Tam Đảo. Trong ảnh là công nhân đang làm việc tại vườn của Dương. Ảnh: Bình Minh

Đến nay, sau 15 năm trồng trà hoa vàng, trong khu vườn rộng hơn 1ha, gia đình ông Đại có hơn 1.000 cây trà hoa vàng nhiều lứa tuổi; có khoảng 300 cây cho thu hoa, trong đó có những cây hoa cho thu 30kg đến 40kg hoa/vụ.

Từ khi phát triển mô hình kinh tế từ cây trà hoa vàng đã đem lại cho gia đình ông Đại nguồn thu nhập ổn định lên tới hàng trăm triệu đồng/năm, đặc biệt không phải lo đầu ra cho sản phẩm.

Chàng trai “bỏ phố về quê” trồng trà hoa vàng thu tiền tỷ

Không giống như bạn bè cùng trang lứa, Dương lại khiến nhiều người bất ngờ khi quyết định trở về quê để kế thừa mảnh vườn đang trồng hàng nghìn gốc trà hoa vàng của bố mình.

Chẳng ai nghĩ một tân cử nhân ngành kinh tế nông nghiệp của Học viện Nông nghiệp Việt Nam lại từ bỏ thành phố với cơ hội tìm kiếm một công việc có thu nhập cao. Dương trở về với cây trà hoa vàng khi kiến thức chỉ là con “số 0”. Nhưng điều đó không khiến chàng trai ấy nản lòng… vì cậu có một người bố luôn đứng ở phía sau để chia sẻ tất cả những kiến thức ông có về cây trà hoa vàng.

Năm 2022, Dương bắt đầu một hành trình mới sau khi tốt nghiệp đại học, đó là làm một anh chàng nông dân. Dương cho biết, để nuôi trồng được cây trà hoa vàng, phải tính toán rất kỹ lưỡng từ độ thoải của đất, độ ẩm, không khí, màu đất tại địa phương có phù hợp hay không rồi đến các loại sâu bệnh có hại cho cây.

Mỗi chi tiết từ nhỏ nhất Dương đều được bố “cầm tay chỉ việc”, hướng dẫn. Ông Đại cũng sưu tầm rất nhiều cuốn sách viết về cây trà hoa vàng nên mỗi khi có thời gian, Dương lại đem ra đọc, nghiên cứu kỹ thuật trồng và chăm sóc trà.

Dần dà, vừa học vừa áp dụng trong thực tiễn, giờ đây, Dương đã hiểu cây trà hoa vàng “trong lòng bàn tay. “Cây trà hoa vàng có đặc điểm là sống ở nơi ẩm ướt nên phải tưới thường xuyên. Khi cây đã cứng cáp, khoảng 2 năm tuổi, đầu dễ chuyển vàng là có thể đem ra vườn trồng được”, Dương chia sẻ.

Sau nhiều thời gian mất ăn mất ngủ, trời đã không phụ lòng người, giống cây hoang dã vốn “đỏng đảnh” ấy đã được Dương ươm mầm thành công. Những cây được bố cậu trồng từ trước đó vẫn luôn xanh tốt, còn hàng trăm cây non được cậu chăm bẵm bắt đầu đã có nụ, cậu vui như “bắt được vàng”.

Đến nay, vườn trà hoa vàng hơn 1ha của Dương có hàng nghìn cây lớn nhỏ, trong đó 70% diện tích đã cho thu hoạch. Vườn của Dương có 2 dòng trà hoa vàng Camellia tamdaoensis và Camellia hakoda.

Sản phẩm trà hoa vàng của Dương được bình chọn là sản phẩm OCOP 4 sao. Ảnh: Bình Minh

Với 1ha trồng trà hoa vàng, mỗi năm Dương thu từ 70 – 80 kg nụ hoa trà khô, với giá bán trên 20 triệu đồng/kg hoa khô. Ngoài ra, kế hoạch khác, lá cây trà hoa cũng có nhiều tính chất dược phẩm cao khác, có thể dùng làm cao hoặc bán lá khô với giá 400.000 – 600.000 kg/lá khô. Sản phẩm trà hoa vàng hiện không có mặt duy nhất ở thị trường tỉnh, mà còn được các cửa hàng trà, cửa hàng OCOP tại các tỉnh, thành trong nước đặt hàng.

Mô hình sản phẩm sản xuất trà hoa vàng của Dương đạt được nhiều thành công Sản phẩm nổi bật như quá trình sản xuất khuôn kín ISO 22000, nuôi trồng đạt chứng nhận hữu cơ. Sản phẩm trà hoa vàng của anh nông dân trẻ cũng vinh dự đạt chứng nhận OCOP 4 sao của tỉnh.

Để có đủ trà hoa vàng cung cấp ra thị trường, ngoài 1ha của gia đình, Dương liên kết với các hộ nông dân khác có diện tích gần 10ha. Chính ghi nhớ điều này đã giúp nâng cao thu nhập, tìm kiếm đầu ra ổn định cho sản phẩm trà hoa vàng Tam Đảo.

Chia sẻ về hướng đi trong thời gian tới, Dương cho biết, sẽ tiếp tục ứng dụng khoa học công nghệ, kỹ thuật tiên tiến để trồng, chăm sóc và chế biến trà hoa vàng, hướng đến xây dựng sản phẩm OCOP 5 sao, từ đó vươn ra thị trường quốc tế.

Giúp thành tích đạt được trong sản xuất, kinh doanh trà hoa vàng, Dương đã được Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Tỉnh Phú Thọ biểu dương điển hình tiên tiến gương sáng xây dựng và bảo vệ quốc gia, giai đoạn 2020-2025; Bằng khen của Chủ tịch UBND Tỉnh Vĩnh Phúc cũ khi đã có thành tích xuất sắc trong phong trào nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi, giai đoạn 2017-2022. Đặc biệt, năm 2025, Dương được Trung ương Hội Nông dân Việt Nam bình chọn là 1 trong 63 Nông dân Việt Nam xuất sắc.

Chương trình Tự hào Nông dân Việt Nam 2025 bước sang năm thứ 13, sự kiện năm nay có ý nghĩa thực sự đặc biệt diễn ra vào đúng kỷ niệm 95 năm thành lập Hội Nông dân Việt Nam (14/10/1930- 14/10/2025).

Qua 13 năm thực hiện Chương trình Tự hào Nông dân Việt Nam, đã có hơn 1.000 nông dân xuất sắc, 126 Nông tiêu biểu do Hội Nông dân Việt Nam tuyên truyền, vận động, hướng dẫn thành lập được Hội ghi nhận và tôn vinh.

Chương trình Tự hào Nông dân Việt Nam năm 2025 do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam tổ chức, Báo Nông thôn Ngày nay/ Dân Việt, Công ty CP Phân bón Bình Điền phân phối hợp thực hiện sẽ được diễn ra ngày 14/10, tại Thủ thô Hà Nội. Trong đó, tâm tâm là Lễ tôn vinh và trao danh hiệu Nông dân Việt Nam xuất sắc và Nhà khoa học của nhà nông sẽ được truyền hình trực tiếp lúc 20h00 phút trên kênh VTV1 – Đài truyền hình Việt Nam.